tkn-RS:11 » Ray Açıklığı - Öl&
Gönderilme zamanı: 11 Nis Pzr, 2010 15:13
Ray açıklığı kelimesini son zamanlarda çok sık duymaya başladığınıza eminim, ülkemizde uzun yıllarca ihmal edilen demiryolları ve kent içi raylı sistemlerde yaşanan tabiri caiz ise patlama nedeni pek çok kişi bu konular ile ilgili çeşitli siteleri takip etmeye ya da aktif katılım göstermeye başladılar. Dolayısı ile ray açıklığı olarak Türkçeleştirilmiş teknik tabirde bu kişiler tarafından bilinir oldu. Bende sitemizin yeni üyelerinden karaaslan rumuzlu üyemizin ray açıklığı ile ilgili bir sorusu üzerine elimdeki bir iki kitapçık ve ağırlıklı olarak internetten bulduğum bilgileri derleyerek bir araya getirdim. Umarım bu bilgiler hem öğrenci kardeşlerimizin işine yarar hem de meraklıların merakını gidermiş olur.
Ray açıklığı, rayın tipine bakmaksızın kabaca, bir ray hattı üzerindeki her iki rayın içten içe birbirine olan uzaklığı olarak ifade edilebilir. Tabi bu küçük araştırma aslında beni bayağı bir şaşırttı, şu an bildiğim ray açıklıklarını düşünüyorum da, sadece 7 taneymiş : ) ama aşağıda yayınlayacağım listede 69 değişik ray açıklığı olduğunu öğrenmek enteresan bir bilgi oldu. Tabi bu ölçülerin pek çoğu artık kullanılmıyor, günümüzde dünya genelinde 1435 mm standart ölçü olarak adlandırılıyor çünkü %75 oranında bir kullanıma sahip, geriye kalan %25 ise nerede ise eşit olarak dar ve geniş ray açıklıkları arasında dağılıyor. Neden ray açıklığının ülkelere göre farklılık gösterdiği sorusuna ise iki gerekçe gösterilmiş, bunlardan birisi askeri sebepler ile stratejik bakış açısı, diğeri de endüstriyel olarak ülkelerin tercihleri. Tabi zamanla yolcu taşımacılığının yaygınlaşması ve yolcu taşıyan araçların standartları da bu tercihte etkin hale gelmiş, Amerika’ da ise işletmecilerin birbirleri ile olan rekabetleri nedeni ile farklı ray açıklıklarını tercih ettikleri dönemler olduğu da kaynaklarda yazıyor.
Ölçülendirme genel olarak mm üzerinden tanımlanıyor, fakat metrik ölçü kullanmayan ülkelerde Ayak ve İnç olarak ölçülüyor. Benim bildiğim ölçüler 380 mm – Küçük Trenler, 760 mm – Bosna Ray Açıklığı (Daha önce Avusturya Macar İmp. Ölçüsü), 1000 mm – Metrik Ray Açıklığı, 1100 mm, 1435 Standart Ray Açıklığı, 1524 mm - Rus ölçüsü ve 1676 mm İspanya ray ölçüsü idi. Bu çalışma sayesinde KAP ölçüsü, İrlanda ölçüsü, Japonya Tramvay ölçüsü, Mekke ray ölçüsü gibi yeni terimleri de literatürüme katmış oldum.
İşinize yaraması dileği ile.
Esat Tanören
Kaynaklar :
http://de.wikipedia.org/wiki/Spurweite_%28Eisenbahn%29
http://www.zeno.org/Roell-1912/A/Spur
http://parovoz.com/spravka/gauges-story-de.html
Ray açıklığı teknik bilgi kaynakları :
Thomas W. H. Koppermann
Thorsten Schaeffer
Ray açıklığı, rayın tipine bakmaksızın kabaca, bir ray hattı üzerindeki her iki rayın içten içe birbirine olan uzaklığı olarak ifade edilebilir. Tabi bu küçük araştırma aslında beni bayağı bir şaşırttı, şu an bildiğim ray açıklıklarını düşünüyorum da, sadece 7 taneymiş : ) ama aşağıda yayınlayacağım listede 69 değişik ray açıklığı olduğunu öğrenmek enteresan bir bilgi oldu. Tabi bu ölçülerin pek çoğu artık kullanılmıyor, günümüzde dünya genelinde 1435 mm standart ölçü olarak adlandırılıyor çünkü %75 oranında bir kullanıma sahip, geriye kalan %25 ise nerede ise eşit olarak dar ve geniş ray açıklıkları arasında dağılıyor. Neden ray açıklığının ülkelere göre farklılık gösterdiği sorusuna ise iki gerekçe gösterilmiş, bunlardan birisi askeri sebepler ile stratejik bakış açısı, diğeri de endüstriyel olarak ülkelerin tercihleri. Tabi zamanla yolcu taşımacılığının yaygınlaşması ve yolcu taşıyan araçların standartları da bu tercihte etkin hale gelmiş, Amerika’ da ise işletmecilerin birbirleri ile olan rekabetleri nedeni ile farklı ray açıklıklarını tercih ettikleri dönemler olduğu da kaynaklarda yazıyor.
Ölçülendirme genel olarak mm üzerinden tanımlanıyor, fakat metrik ölçü kullanmayan ülkelerde Ayak ve İnç olarak ölçülüyor. Benim bildiğim ölçüler 380 mm – Küçük Trenler, 760 mm – Bosna Ray Açıklığı (Daha önce Avusturya Macar İmp. Ölçüsü), 1000 mm – Metrik Ray Açıklığı, 1100 mm, 1435 Standart Ray Açıklığı, 1524 mm - Rus ölçüsü ve 1676 mm İspanya ray ölçüsü idi. Bu çalışma sayesinde KAP ölçüsü, İrlanda ölçüsü, Japonya Tramvay ölçüsü, Mekke ray ölçüsü gibi yeni terimleri de literatürüme katmış oldum.
İşinize yaraması dileği ile.
Esat Tanören
Kaynaklar :
http://de.wikipedia.org/wiki/Spurweite_%28Eisenbahn%29
http://www.zeno.org/Roell-1912/A/Spur
http://parovoz.com/spravka/gauges-story-de.html
Ray açıklığı teknik bilgi kaynakları :
Thomas W. H. Koppermann
Thorsten Schaeffer